Ιστορία της Πόλης - Τοπικές Κοινότητες

ΚΟΜΑΝΟΣ

Το χωριό εκτείνεται στις παρυφές δύο λοφίσκων, οι οποίοι διαχωρίζονται από μικρές κοιλάδες . Στο μέσον της κοιλάδας αυτής, ως συνδετικός κρίκος των δύο συνοικιών, υπάρχει ο Ναός του Ιωάννου Χρυσοστόμου. Οι λοφίσκοι του χωριού και οι δυτικώς αυτών κείμενοι δημιουργούν στενωπών από την οποία διέρχεται ή οδός από Κοζάνης προς Πτολεμαΐδα.

Ασχολίες κατοίκων

Οι κάτοικοι του ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Πολλοί εργάζονται στα εργοστάσια της Πτολεμαΐδας.

Ναοί

Στην είσοδο της αριστερής συνοικίας, επί δασωμένου λόφου είναι χτισμένη ή Εκκλησία του Αγίου Νικολάου, έτους 1958, με ωραίες τοιχογραφίες λαϊκού ζωγράφου. Στην μικρή κοιλάδα, που διαχωρίζει τις δυο συνοικίες, υπάρχει η Εκκλησία τής Αγίας Παρασκευής και ο προαναφερθείς Ναός  Ιωάννου Χρυσοστόμου. Την 26η Ιουλίου γίνεται ωραίο πανηγύρι με τοπικούς λαϊκούς χορούς.

Αρχαιότητες

Στο αριστερό βόρειο άκρο του χωριού υπάρχουν θεμέλια μεγάλου παλαιοχριστιανικού ναού με ψηφιδωτό δάπεδο. Η θέση έχει περιφραχτεί από την ΛΙΠΤΟΛ για να προστατευθεί το Μνημείο. Τμήμα ψηφιδωτού, βάση κίονος, μαρμάρινο τμήμα σταυρού και μικρό ανάγλυφο με μορφή γυναικεία εκ της περιοχής αυτής φυλάσσονται στο Μουσείο Κοζάνης. Από την περιοχή αυτή προέρχεται και μαρμάρινο ανάγλυφο, το οποίο παριστά τον θεό Απόλλωνα να κρατά στο δεξιό χέρι την λύρα. Φέ­ρει έπιγραφή απο την οποία σώζονται οι λέξεις σε δύο στίχους :  ΛΕΩΝ ΑΝΤΙ/ ΓΟΝΟΥ .

Ιστορική μάχη Κομάνου

Στην περιοχή Κομάνου κατά τον Νοέμβριο του 1912 διεξήχθη σφοδρότατη μάχη μεταξύ των Ελληνικών και Τουρκικών δυνάμεων, γνωστή στην Ιστορία, ως μάχη, του «Κομάνου». Μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, οι κύριες δυνάμεις της Ελληνι­κής Στρατιάς (1η, 2α, ,3η, 6η Μεραρχία μετά Συντάγματος Ιππικού) στράφηκαν προς την απελευθέρωση της Δυτικής Μακεδονίας από την δημοσία οδό Εδέσσης—Φλωρίνης. Η 5η Μεραρχία διετάχθη να προχώρηση στην Κοζάνη όπου βρισκόταν , προς υποστήριξη του αριστερού μετώπου της Ελληνικής Στρατιάς. Τα υψώματα του Κομάνου και την περιοχή του Β.Δ. αυτού κειμένου χωριού Μαυροπηγής είχε σπεύσει, την 1η—2α Νοεμβρίου, να καταλάβει η 17η Τουρκική Μεραρχία για να ανακόψει την προέλαση των Ελληνικών Τμημάτων από Κοζάνη προς Αμύνταιο. Την 2α Νο­εμβρίου ή 5η Μεραρχία, υπό την διοίκηση του Συνταγματάρχου Στεφάνου Γεννάδη, ξεκίνησε από την περιοχή Κοζάνης αφού χωρίστηκε σε τρεις φάλαγγες. Ή αριστερή φάλαγγα, ως πλαγιοφυλακή, με το Εύζωνικό Τάγμα του Παπαβάσου, βάδιζε προς τα χωριά Ποντοκώμη—Μαυροδένδρι. Ή δεξιά, με το Εύζωνικο Τάγμα του Λοχα­γού Αβέλη, βάδιζε από την Χαραυγή προς την Καρδιά. Το κέντρο, πού απετελείτο από το 23ο Π. Σύνταγμα, ένα λόχο Μηχανικού και μία πυροβολαρχία της μοίρας Γουβέλη, χρησίμευε ως εμπροσθοφυλακή. Το κύριο Σώμα με τα 16ο και 22ο Συντάγματα Πεζικού και το υπόλοιπο πυροβολικό ακολουθούσε τον δημόσιο δρόμο Κοζάνης—Πτολεμαΐδος. Την 4η απογευματινή ώρα οι αναγνωρίσεις του ιππικού ειδοποίησαν, ότι εχθρικές δυνάμεις  κατείχαν τα υψώματα από Μαυροπηγή μέχρι Κομάνου. Εντός μιας ώρας ή μάχη άρχισε και γενικεύτηκε. Οι επιτιθέμενοι Έλληνες συνάντησαν σθεναρή την εχθρική αντίσταση. Μετά από λίγο νύχτωσε και ή ραγδαιοτάτη βροχή, ή όποια άρχισε, μάστιζε φοβερά τους μαχόμενους των δυο παρατάξεων. Ό αγώνας επανελήφθει  σκληρότερος την 8η πρωινή της επομένης. Οι Τούρκοι όχι μόνο προέβαλαν σθεναρή αντίσταση αλλά αντεπιτίθεντο με λύσσα και ή έκβαση της μάχης ήταν αμφίρροπη. Στην κρίσιμη έκβαση της μάχης διετάχθη γενική επίθεση σε όλο το μήκος του μετώπου. Οι Έλληνες εξόρμησαν από τις θέσεις τους, με ακάθεκτη ορμή, και μετά από επιτυχή υπερκεραστικό ελιγμό ανάγκασαν τον Διοικητή των Τουρκικών δυνάμεων Μουσταφά—Πασά να εκκενώσει τα χωριά Κόμανο και Μαυροπηγή, τα όποια κατελήφθησαν από το 1ο Τάγμα του 16ου Συντάγματος και του 1ου Τάγματος Ευζώνων. Την 1η μ.μ. ώρα ο αγώνας είχε πλέον λήξει με περιφανή νίκη των Ελλή­νων. Ο εχθρός υπεχώρησε άτακτα και εγκατέλειψε στο πεδίο της μάχης δυο πυροβόλα με τα   βλητοφόρα  τους.

Υψόμετρο: 660 μ.

Πληθυσμός : 523τ.