ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ
Ιστορßα
ΧαλκÜ νομßσματα των βασιλÝων της Μακεδονßας Φιλßππου Β' και ΜεγÜλου ΑλεξÜνδρου και Üλλα των Ρωμαúκþν—Βυζαντινþν χρüνων ποý βρÝθηκαν κατÜ καιροýς απü τους Νικüλαο ¶νασ. Πα-παδημητρßου, Γεþργιο ΠραστÜδη και Üλλων κατοßκων στη κτηματικÞ περιοχÞ της Κοινüτητας, εßναι ισχυρÝς μαρτυρßες, üτι η ζωÞ του χωριοý συνεχßζεται απü τους αρχαßους χρüνους.
ΚαταγωγÞ κατοßκων
Απüγονοι των Μολοσσþν θεωροýνται οι κÜτοικοι της ΟλυμπιÜδας. 0ι Μολοσσοß, λαüς Ηπειρωτικüς, Ýνωσαν τις ΗπειρωτικÝς φυλÝς σε ενιαßο κρÜτος και εισÞγαγαν στην ¹πειρο τον πολιτισμü της Νοτßου ΕλλÜδος, κüρη του ηγεμüνα των Μολοσσþν ΝεοπτολÝμου Þταν Ολυμπßα ,η μητÝρα του Μ. ΑλεξÜνδρου. Της βασιλßσσης ΟλυμπιÜδας το üνομα φÝρει το χωριü. Αρχικþς, ο οικισμüς βρισκüταν 4 χιλ. βορειοδυτικüτερα, πλησßον της Χειμαδßτιδος λßμνης. Εκεß υπÜρχουν τα ερεßπια των οικιþν και των Ναþν, καθþς και οι προγονικοß τÜφοι. ΠολλÜ αντικεßμενα, κυρßως εικüνες Αγßων και ιερÜ σκεýη, Ýχουν περισυλλεγεß απü την θÝση αυτÞ. Η καταστροφÞ του παλιοý οικισμοý και των Ναþν του Ýγινε με την κατÜληψη της Μακεδονßας απο τους Τοýρκους. Οι κÜτοικοι, ποý διασþθηκαν, Ýγιναν κολλÞγοι του Τοýρκου ΜπÝη, στον üποιο παραχωρÞθηκε Þ περιοχÞ του χωρßου. ¼ ΜπÝης, ανÜγκασε τους κολλÞγους να μετοικÞσουν στην θÝση του σημερινοý χωρßου, για να βρßσκονται στο κÝντρο της καλλιεργοýμενης περιοχÞς. Οι κολλÞγοι του ΜπÝη, Ýκτισαν τις οικßες τους, ενωμÝνες σε ημικυκλικü σχÞμα για να προστατεýονται απü τις επιδρομÝς των ληστþν και των Τουρκαλβανþν. ¼λες οι οικßες επικοινωνοýσαν μεταξý τους .Ψηλüς τοßχος Ýκλεινε το πρüσθιο μÝρος του ημικυκλßου. Στο κÝντρο του τοßχους αυτοý υπÞρχε η πýλη της εισüδου του οικισμοý .
ΚατÜ τις αρχÝς του 17ου αιþνα, ποιμενικÝς οικογÝνειες της Βορεßου Ηπεßρου για να αποφýγουν τις βιαιοπραγßες των Αλβανικþν ορδþν, Þλθαν και εγκαταστÜθηκαν, με την Üδεια του Τοýρκου ΜπÝη, σε καλýβες δßπλα στη Χειμαδßτιδα λßμνη. Ο ποιμενικüς οικισμüς ονομÜσθηκε Λεσκοβßκι, σε ανÜμνηση του τüπου της καταγωγÞς των κατοßκων.
Επß της εποχÞς του ΑλÞ ΠασÜ, η περιοχÞ περιÞλθε στην δικαιοδοσßα του. ΜετÜ την εξüντωση του ΑλÞ, το τσιφλßκι Üλλαξε, διαδοχικþς, κυρßους Ýως üτου κατüπιν κοινÞς συμφωνßας, οι κολλÞγοι γεωργοß και οι κτηνοτρüφοι της Χειμαδιτιδος αγüρασαν τα κτÞματα και ενþθηκαν σε Ýναν συνοικισμü.
ΣυμβολÞ των κατοßκων στον Μακεδονικü Αγþνα: Απüγονοι κατοßκων της ευÜνδρου Ηπεßρου, πιστοποßησαν με αγþνας και θυσßες το ριζοβüλημÜ τους στην μαρτυρικÞ ΜακεδονικÞ γη. ΚατÜ την περßοδο του Μακεδονικοý αγþνα ,πιστοß στην αγßα ιδÝα του ¸θνους και συνεχιστÝς των παραδüσεων της φυλÞ με σθÝνος και καρτερßα, με την δαμüκλειο σπÜθη της σφαγÞς και καταστροφÞς κρεμασμÝνη επÜνω απü το κεφÜλι τους, αντÝδρασαν στα σχÝδια των κομιτατζÞδων. ΒοÞθησαν τους ΜακεδονομÜχους με üλα τα μÝσα. Και οι Βοýλγαροι ξÝσπασαν με μανßα εναντßον τους. Οι αδελφοß Κων/νος και ΔημÞτριος ΤÜσκαρη με τις συζýγους των σφαγιÜσθηκαν στην πλατεßα του χωριοý. Διþξεις, καταπιÝσεις, κατατρεγμοýς και μαρτýρια υπÝστησαν οι Üλλοι. Η τρομοκρατßα δεν λýγισε κανÝνα.
Αργüτερα, η ΓερμανικÞ κατοχÞ ευνüησε τα επεκτατικÜ σχÝδια των ΒουλγÜρων. ¼ Ιερεýς ΠαπαμÜρκος ΔημητριÜδης και ο Πρüεδρος της Κοινüτητος Παýλος ΚαπατσιÜρης, προÝταξαν τα στÞθη τους στους κατακτητÝς και προστÜτευσαν τον τüπον.
ΘυσιÜστηκαν οι ßδιοι. 0ι Βοýλγαροι, εκδικοýμενοι δια των Νοφιτþν, τους κατακρεοýργησαν την 22α Ιουλßου 1945. ¶λλα δεν πÝρασαν. Η ΕλλÜς νßκησε.
Μνημεßα ΙστορικÜ κειμÞλια: Στην αριστερÞ γωνßα της της αυλÞς του Ιεροý Ναοý Αγßου ΝικολÜου υπÜρχει το ηρþο πεσüντων κατοßκων της ΟλυμπιÜδας στους υπÝρ πßστεως και πατρßδας εθνικοýς αγþνες. ΤμÞμα κιονüκρανου Ιωνικοý ρυθμοý στον παρÜ την Χειμαδßτιδα αρχαßο οικισμü εßναι εντοιχισμÝνο στο κωδωνοστÜσιο του χωριοý.
Εντüς του Ιεροý Ναοý φυλÜσσονται παλιÜ εκκλησιαστικÜ βιβλßα με χειρüγραφες ρυθμßσεις και φορητÝς εικüνες καλλιτεχνικÞς αξßα, Ýργα ζωγρÜφων 18ου και 19ου αιþνα. Μεταξý αυτþν οι εικüνες της θεομÞτορος και του ΣωτÞρος Χριστοý Ýτους 1793, και του ΠροφÞτη Ηλßα με το üνομα του δωρητοý «ΘωμÜ ΠαπαζÞκου, 2Ο 11 1863». Ιστορικü κειμÞλιο εßναι το ειλητü του Ναοý.
Υψüμετρο: 670 μ.
Πληθυσμüς: 693 κατ.
