Κατέψθασεν εν τούτοις και ο κ. Μέραρχος, όστις κατείδεν επίσης, ότι η εκείθεν βολή ήθελεν είσθαι επικίνδυνος δια τα φίλια ημών στρατεύματα και διέταξε τον λοχαγόν Πετρόπουλον, όπως μη βάλη.

Ο κ. Διοικητής του Πυροβολικού και εγώ υπεβάλλομεν τότε τω κ. Μεράρχώ την γνώμην, όπως προχωρήσωμεν διαταχθείσης της προχώρήσεώς, την μεν Πυροβολαρχίαν Πετροπούλου διέταξα να παραμείνη εφ' ης ευρίσκετο θέσεώς, εν επιτηρήσει, ώδήγησα δε προς τα πρόσω την 9^ην  Πυροβολαρχίαν (ΧατΖηδημητρίου) κατ' απόστασιν υπερτέραν των δύο χιλιομέτρων και έταξα ταύτην προς πυροβόλησιν.

Εν ώ η Πυροβολαρχία Χατζηδημητρίου, οδηγούμενη παρ' εμού, έβαινε προς τα πρόσω εν φαλάγγι, στραφείς είδον την Πυροβολαρχίαν Πετροπούλου ζευγνύουσαν, όπως και αύτη ακολουθήση. Εξεπλάγην επί τη τοιαύτη ενεργεία του λοχαγού Πετροπούλου και ηρώτησα αυτόν διατί ζευγνύει και επέπληξα αυτόν δια την αυτόβουλον ενέργειάν του.

Ο λοχαγός κ. Πετρόπουλος, δικαιολογούμενος, είπεν, ότι διετάγη προς τούτο υπό του Διοικητού του Πυροβολικού κ. Πάλλη.

Επειδή η διαταγή αύτη του Διοικητού του Πυροβολικού αντέβαινεν προς τας διαταγάς του Κανονισμού της εν εκστρατεία υπηρεσίας των Σωμάτων περί μεταδόσεως των διαταγών προς τας Πυροβολαρχίας Μοίρας τινός, συνάμα δε και κυρίως προσέκρουε προς τας στοιχειώδεις βάσεις της τακτικής ενεργείας του Πυροβολικού εν τη μάχη, ηναγκάσ8ην να παρακαλέσω τον κ. Πάλλην, όπως μη αναμιγνύηται εις την εσώτερικήν διοίκησιν της Μοίρας, και όπως πάσαν διαταγήν, αφορώσαν τας Πυροβολαρχίας, ανακοινοί εμοί, μόνώ αρμοδίώ, πλην επειγουσών λίαν αναγκών, όπως διατάσσω τας Πυροβολαρχίας. Συγχρόνως διέταξα τον κ. Πετρόπουλον, όπως εξακολου8ή παραμένων επί της θέσεως του εν επιτηρήσει μέχρι νεωτέρας διαταγής μου.

Η Πυροβολαρχία Χατζηδημητρίου, ήρξατο του πυρός μόλις τη 10.45^’ περίπου. Ούτω η υπ' εμέ Μοίρα Πυροβολικού υπεχρεώθη να εισέθ8η βραδέως πως εις τον αγώνα εκ λόγων, οίτινες, ως εκ των ανωτέρω εκτεθέντων εξάγεται, αφορώσιν αποκλειστικώς την ανώτέραν Διοίκησιν της Μεραρχίας. Όντως λόγω της αρχικής τοποθετήσεως πασών των τεσσάρων Πυροβολαρχιών της Μεραρχίας εις την εμπροσθοφυλακήν της φάλαγγας πορείας, απώλέσθη πάμπολλυς χρόνος, (όταν διετάχθη η υπ' εμέ Μοίρα, αποσπώμενη εκ της εμπροσθοφυλακής, να μεταβή εις το δεξιόν κέρας της παρατάξεως της Μεραρχίας) όπως η Μοίρα αύτη εκ του χωρίου Καϊλάρ, ένθα πορευομένη είχε φθάση επανέλθη πάλιν εις Μύλους Καϊλάρ, οπόθεν ακριβώς είχεν ορμηθή την πρώϊνήν εκκινούσα προς πορείαν εάν αρχικώς διετάσσετο η μετάβασις της Μοίρας εις το δεξιόν κέρας της παρατάξεως της Μεραρχίας, πολύ ευχερεστέρα και προ παντός πολύ ταχύτερα ήθελεν είσθαι η είσοδος ταύτης εις τον αγώνα. Αφ' ετέρου απωλέσθη πολύς επίσης χρόνος, όπως η υπ' εμέ Μοίρα, μεταβαίνουσα εις την υπ' εμού εκλεγείσαν τοποθεσίαν παρά το Σύνταγμα του κ. Καλόγερο, μεταβολή κατεύθυνσιν, ίνα μεταβή προς τους υποδειχθέντας υπό του κ. Δροσοπούλου προς κατάληψιν λόφους και τέλος απωλέσθη χρόνος, όπως αλλάξη η Μοίρα θέσιν, εγκαταλείπουσα τους λόφους τούτους καταδειχθέντας ακατάλληλους προς βολήν.

Μετά τον κανονισμόν της βολής η 9^η  Πυροβολαρχία Χατζηδημητρίου έβαλε δραστικώς κατά Πεζίκού, προκεκαλυμμένου εν πρώτη γραμμή εν αποστάσει 3.600 μέτρων από της Πυροβολαρχίας και κατά Πεζίκού, συγκεντρωμένου εν Χαράδραις.

Μετά ευστοχώτάτην βολήν της Πυροβολαρχίας Χατζηδημητρίου το ΠεζΙκόν του αριστερού κέρατος των Τούρκων κατέλιπεν τας θέσεις αυτού, η δε Πυροβολαρχία κατεδίωξε τον εχθρόν δια του πυρός επί μήκους 1.200 όλων μέτρων, επιμηκύνουσα Εκάστοτε την βολήν αυτής και εκτελούσα διαδοχικός ριπάς μέχρι 4.800 μέτρων.

Δεν θεωρώ άσκοπον να αναφέρω, ότι μετά τον κανονισμόν της βολής και την πρόοδον της εκτελουμένης υπό της Πυροβολαρχίας Χατζηδημητρίου δραστικής βολής, αφίκετο επί της θέσεως της Πυροβολαρχίας Χατζηδημητρίου ο κ. Μέραρχος μεθ' ολοκλήρου του επιτελείου του.

Εν τω μεταξύ κληθείσα και η εν επιτηρήσει οπίσω παραμείνασα 5^η  Πυροβολαρχία (Πετροπούλου) παρετάχθη αριστερά της 9^ης  Πυροβολαρχίας και ετάχθη προς πυροβόλησιν, δεν έβαλεν όμως κατά του εχθρού, τραπέντος πλέον εις φυγήν.

Περί την 12^ην ληξάσης της βολής, διετάχθη η προς τα πρόσω πορεία της Μοίρας, προέβημεν δε αμαχητί πλέον μέχρι Ναλμπάνδκιοϊ, ένθα κατηυλίσθημεν, αφιχθέντες περί την 1.45'.

Εβλήθησαν κατά την μάχην ταύτην υπό της 9^ης  Πυροβολαρχίας 100 περίπου βολιδοφόροι οβίδες.

Ως προς την δράσιν της 6^ης  Πυροβολαρχίας, ήτις απετέλει μέρος του υπό τον κ. Καμάραν κυκλωτικού αποσπάσματος εκθέτω τα κατωτέρω ειλημμένα φυσικώς, εκ της αναφοράς του διοικητού της Πυροβολαρχίας ταύτης λοχαγού κ. Κλάδα.

Το απόσπασμα καταυλισθέν την νύκτα της 15^ης  προς την 16^ην  Οκτωβρίου ΒΑ του χωρίου Κοζλούκιοϊ ετέθη εν πορεία τη εβδόμη και ημισεία 7 1/2 π.μ. ώρα της 16^ης  Οκτωβρίου, διήλθε δια του χωρίου Τρέπιστα, αφικόμενον δε προ του χωρίου Ινελί και πληροφορηθέν, ότι η Μεραρχία εμάχετο κατά το χωρίον Ναλμπάνδκιοϊ, έσπευσε, όπως συμμετάσχη του αγώνος, δρων εκ του ημετέρου δεξιού πλευρού.

Η Πυροβολαρχία, ταχθείσα προς πυροβόλησιν εν προκαλύψει υλικού προς τα ΒΔ του Χωρίου Ινελί, έβαλεν εν αρχή κατά εχθρικού Πεζίκού, όπερ διεσκόρπισε και κατεδίωξε δια των πυρών αυτού, είτα δε έβαλε κατά του εχθρικού Πυροβολικού, ευρισκομένου εν μεγίστη προκαλύψει λάμψεων επί λόφου ΝΔ του χωρίου Ναλμπάνδκιοϊ και εγγύς τούτω κειμένου, ορατού δε εκ της πλευρικής εν σχέσει προς την Τουρκικήν παράταξιν θέσεως, ην κατείχεν η Πυροβολαρχία Κλαδά.

Μετά τον κανονισμόν της βολής και εκτέλεσιν δραστικής και λίαν επιτυχούς βολής δια βολιδοφόρων οβίδων υπό της 6^ης  Πυροβολαρχίας κατά του εχθρικού Πυροβολικού, τούτο ηναγκάσθη να εγκατάλειψη τας θέσεις αυτού και να τραπή εις φυγήν διωκόμενον υπό των πυρών της άνω Πυροβολαρχίας.

Η Πυροβολαρχία Κλαδά έβαλεν εν όλω περί τας 140 βολιδοφόρους οβίδας εξ αποστάσεων ποικιλουσών μεταξύ 4.000 και 4.800 μέτρων.

Περί την μεσημβρίαν, λήξαντος του αγώνος, το απόσπασμα διηυθύνθη προς Τζαλτζιλάρ, ένθα αφίκομένου περί την 5^ην  μ.μ. ώραν κατηυλίσθη.

Οφείλω να εξάρω την πολλού επαίνου αξίαν, επιτυχή δράσιν αμφοτέρων των Πυροβολαρχιών Χατζηδημητρίου και Κλαδά, καθόσον και η Πυροβολαρχία Χατζηδημητρίου ευστοχώτατα διεξήγαγε το τεχνικόν μέρος της βολής του ανατεθέντος αυτώ υπ' εμού έργου της καταπυροβολήσεώς του εχθρικού Πεζικού του αριστερού κέρατος, και η Πυροβολαρχία Κλαδά, ενεργούσα κατ' ιδίαν κρίσιν και αντίληψιν, ευστοχώτατα επίσης εξετέλεσε την εκλογήν των στόχων και δραστικώτατα και επιτυχέστατα διεξήγαγε το όλον αυτής έργον.

Και μετά την εκτόπισιν και καταδίώξιν του εχθρικού Πεζικού του αριστερού κέρατος υπό της Πυροβολαρχίας Χατζηδημητρίου, εξετελέσθη, σημαινουσών των σαλπίγγων τη διαταγή του κ. Μεράρχου, ευρισκομένου παρ' εμοί, παρά τη Πυροβολαρχία Χατζηδημητρίου, γενική έφοδος υπό των στρατευμάτων του Πεζίκού του δεξιού κέρατος της ημετέρας παρατάξεως, κατά δε του δεξιού Τουρκικού κέρατος, συγχρόνως σχεδόν εκτοπισθέντος υπό της Πυροβολαρχίας Κλαδά του τε εχθρικού πυροβολικού του δεξιού κέρατος των Τούρκων και του εκείθε Πεζικού, εξετελέσθη η τελική και νικηφόρος έφοδος υπό του κατά το αριστερόν ημών κέρας μαχόμενου 23^ου Πεζικού Συντάγματος Αντισυνταγματάρχου κ. Ζούκη, όπερ μέχρι της στιγμής εκείνης συνετρίβετο εν τη γενναία και ακαθέκτω αυτού ορμή άνευ υλικού ωφελίμου αποτελέσματος.

Υποχρεούμενος, όπως εκθέσω τα λαβόντα χωράν ιστορικώς και αληθώς οφείλω να είπω, μη κινδυνεύων φυσικώς, να χαρακτηρισθώ ως περιαυτολογών, ότι όντως η νίκη της μάχης του Ναλμπάνδκιοϊ οφείλεται κατά μέγιστον μέρος εις την επιτυχεστάτην ενέργειαν της υπ' εμέ Μοίρας, από της στιγμής της εισόδου εις την μάχην της οποίας επήλθεν η όλη ευάρεστος τροπή της μάχης και δια της επιτυχέστατης προς το ημέτερον Πεζικόν βοηθείας και υποστηρίξεως της οποίας διηυκολύνθη μεγάλως, υποχωρούντος του εχθρού, η νικηφόρος προέλασις του ημετέρου Πεζικού και κατάληψις των υπό του εχδρού κατεχομένων θέσεων.

Ως προς την δράσιν δε και τα αποτελέσματα της παρά τω αποσπάσματι του Αντισυνταγματάρχου κ. Καμάρα δρασάσης 6^ης  Πυροβολαρχίας (Κλαδά) της υπ' εμέ Μοίρας, παραθέτω ώδε και την προς τον ειρημένον Πυροβολάρχην σταλείσαν επίσημον διαταγήν υπό του Διοικητού του Αποσπάσματος Αντισυνταγματάρχου κ. Καμάρα

« 16°" Σύνταγμα Πεζικού

Καταυλισμός έμπροσθεν των χωρίων Τζαλτζιλάρ και Μοραλάρ

Τη 17^ Οκτωβρίου 1912 - 10^ πρωινή

Προς τον Διοικητήν Πεδινής Πυροβολαρχίας κ. Κλαδάν Ν.

Διοικήσας υμάς κατά την χθεσινήν μάχην, καθ’ ην το υφ' υμάς τμήμα τοσούτον επιτυχώς ενήργησε ούτως ώστε με τας πρώτας βολάς να εξαναγκάση τον εχθρόν να τραπή εις άτακτον φυγήν καταληφθείσης της τοποθεσίας του υπό της Μεραρχίας, δράττομαι της ευκαιρίας να εκφράσω υμίν και τοις υφ' υμάς την ευαρέσκειάν μου και πέπεισμαι, ότι και εις νέαν παρουσιασΟησομένην περίστασιν το όπλον υμών Οα επιφέρη τα αυτά αποτελέσματα, εδραιουμένης ούτω της πεποιθήσεως, ότι το όπλον υμών, εις ο έχετε την τιμήν να συγκαταλέγησθε δικαίως δέον να υπερηφανεύηται, διότι απαρτίζεται από τοιαύτα εξαίρετα στοιχεία, εις α η Πατρίς μετά πεποιθήσεως δύναται να ατενίζη.

ο Συνταγματάρχης Διοικητής του αποσπάσματος Α. Καμάρας Αντισυνταγ. Πεζικού. »

Εν Λαγκαδά τη 16" Μαΐου 1913 ο

Διοικητής της Μοίρας Κ.Σ. Γουβέλης

Ταγματάρχης πυροβολικού

Ινελή - Ανατολικό 15-10-1912 ώρα 4.30' εσπέρας.

Σήμερον από πρωίας Ταξιαρχία κατέλαβε δια δύο ουλαμών υψώματα προ Καϊλάρ (Πτολεμαΐς), έτερον δε εξέπεμψε δια της αμαξιτής εις Καϊλάρ όστις εύρων χωρίον κατειλημμένον και συμπλακείς έσχε δύο ίππους φονευθέντας. Συνεννοηθείς μετά αφικνουμένης V Μεραρχίας παρεκλή3ην υποστηρίξω προς δεξιόν προέλασιν Μεραρχίας προς Ναλμπάνκιοϊ (Περδίκα). Εχθρός φαίνεται αποσυρόμενος αμαχητί μέχρις ώρας. Εσπέρας η Ταξιαρχία διανυκτερεύει Καϊλάρ (Πτολεμαΐς). Λόγω της ενέργειας της σήμερον Ταξιαρχία σήμερον δεν ανεπαύθη.

Ταξιαρχία Ιππικού Καραμαλίκης.

Προ Καϊλάρ - Πτολεμαΐς 15-10-1912 ώρα 6η εσπερινή.

Μεραρχία αφίκετο προ των δύο Καϊλάρ (Πτολεμαΐς) βαδίσασα δια πλειοτέρών οδών. Του Γιοκαρί Καϊλάρ (Άνω Πτολεμαΐς) αρνη3έντος να παραδώση όπλα διέταξα κατ' αυτού πυρ πυροβολικού δι' εκρηκτικών οβίδων.

Μετ' ολίγας βολάς ύψωσε και τούτο λευκήν σημαίαν. Αμφοτέρων οι κάτοικοι αφωπλίσθησαν, το πεζικόν ουδόλως έβαλεν. Ένεκα προκεχωρημένης ώρας ανέβαλον την εναντίον Ναλμπάνκιοϊ (Περδίκα) ενέργειαν δι' αύριον.

V Μεραρχία Ματθαιόπουλος.

Ναλμπάνκιοϊ - Περδίκα, 16-10-1912, ώρα 4 μ.μ.

Μετά εηίμονον αντίστασιν εχθρού εις τα Νοτίως του Ναλμπάνκιοϊ (Περδίκα) υψώματα εξεδιώξσμεν αυτόν των θέσεων του και κατελάβομεν τα βορείως του χωρίου υψώματα όπου εστάδημεν επόμενοι υμετέρας διαταγής. Ημέτεροι απώλειαι σοβαροί εις αξιωματικούς και οπλίτας, θ' αναφέρω ονόματα άμα συγκεντρώσω αναφοράς Σωματαρχών. Μετά τουρκικού στρατού συνεπολέμουν και Τούρκοι πολίται. Εκυριεύσαμεν δύο σημαίας, ων μίαν απεστείλαμεν Βασιλέα, και πολλά υλικά.

V Μεραρχία Ματθαιόπουλος.

Κοζάνη, 8.50' μ.μ. 16-10-1912. Κύριον Βενιζέλο ν. Πρωθυπουργό ν,

Αριστερά πτέρυξ στρατού νικήσασα σήμερον και κατσδιώξασα τον εχθρόν εις Ναλμπάνκιοϊ μετά πεισματώδη μάχην εκυρίευσε τας σημαίας δύο Τουρκικών ταγμάτων, τας οποίας κομίσας μοι παρέδωκεν ειδικός απεσταλμένος του διοικητού αυτής. Επίσης ο Διάδοχος μοι παρέδωκε την σημαίαν του τάγματος της Δράμας, κυριευθείσαν κατά την μάχην των Σερβίων. Τα ένδοξα τούτα τρόπαια του γενναίου στρατού μας με πληρούσι χαράς και υπερηφάνειας, ην σπεύδω να μεταδώσω εις Υμάς και τον Λαόν μου.

Γεώργιος.

Βέροια 17-10-1912. Ώρα 10 εσπερινή.

V Μεραρχία επιτεθείσα κατά δυνάμεως εχθρικής Μεραρχίας ενισχυμένης υπό κατοίκων πέριξ Καϊλάρ χωρικών και κατεχούσης οχυρός θέσεις εις Ναλμπάνκιοϊ, ενίκησε και διεσκόρπισε ταύτην μετά επίμονον αντίστασιν. Εχθρός απώλεσε δύο σημαίας, πυρομαχικά και υλικόν. Ημέτεροι απώλειαι ανέρχονται εις 350 νεκρούς και τραυματίας, ων ονόματα θέλει αναφέρει Μεραρχία. Λοιπή στρατιά εξακολουθεί προέλασιν.

Αρχηγός Επιτελείου Δαγκλής.