Είπομεν ότι είναι άνω και κάτω Καϊλάρια. Αμφότερα κείνται επί επιπέδου μέρους. Παρόμοια είναι τα Καϊλάρια με του Μόρφου, με την διαφοράν ότι είναι μεγαλύτερα. Εις αυτά υπάρχουσιν οι περίφημοι στρατώνες διά το τουρκικόν ιππικόν.
Τα Καϊλάρια έχουσι πλείστας ωραίας οικίας, ανήκουσας εις μπέηδες και εν γένει εις ευπορούντας. Είναι πλουσιωτάτη πόλις. Παράγουσι μέγα ποσόν δημητριακών καρπών και άλλων γεννημάτων. Διατρέφουσι χιλιάδας παχειών ορνίθων.
Τα δυστυχή ευζωνάκια από τα πολλά κρυολογήματα, είχον ανάγκην ολίγου ζωμού της κότας. Ως εκ τούτου κρύφα του καπετάνιου εσάρωσαν μερικάς τας οποίας εχρησιμοποίησαν ως φάρμακον κατά του κρυολογήματος. Μεγίστην επιθυμίαν είχομεν να γευθώμεν και ημείς τας περιωνύμους αυτάς κότας αλλά δυστυχώς δεν ηυτυχήσαμεν και ούτω αντικατέστησαν αυτάς η φασουλάδα με βαμβακόλαδον. Επάθαμεν ως ο Τάνταλος που εδιψούσε και δεν ημπορούσε να πίη με την διαφοράν ότι δεν απεμακρύνοντο από ημάς αϊ κόται, ως συνέΒαινεν εις τον Τάνταλον, αλλά ημείς απ' αυτάς, διά τον φόΒον... μήπως καλοσυνηθίσωμεν.
Οι κάτοικοι των Καϊλαρίων εξαιρέσει ελαχίστων, φέρουσι μακρότατον πώγωνα. Φέρουσιν επί της κεφαλής σαρίκιν με διάμετρον ενός μέτρου. Είναι άνθρωποι ζωηροί και πολύ επιμήκεις. Εκ πρώτης όψεως διακρίνονται ότι είναι άγριοι και απολίτιστοι. Βεβαίως τώρα 8α φανή περίεργον εις τον επισκέπτην, πώς φαίνεται τόσον ευγενές το άγριον εκείνο ον και τεμενάζει με τόσην χάριν. Ευκολονόητος γαρ τυγχάνει τις ο διδάξας αυτό. Είναι η αθάνατος ελληνική δύναμις.
 

Τα ευζωνάκια οδηγουντα αιχμαλώτους.


Η πρώτη αποστολή των αιχμαλώτων Καϊλαριωτών, εγένετο υπό την συνοδείαν ευζώνων. Κατά τετράδας οι αχμάλωτοι εδέθησαν και ετέθησαν εν τω μέσω της φρουράς, η οποία απετέλει ορθογώνιον, ήτοι δεξιά και αριστερά, έμπροσθεν και όπισθεν υπήρχον στρατιώται με εφ' όπλου λόγχην. Η εικών ήτο εξαίσιος. Οι Τούρκοι έχοντες σκυμένην την κεφαλήν, εβάδιζον, τα δε ευζωνάκια ότε μεν έρριπτον ένα υπόδρα (άγριο) βλέμμα, οτέ δε εδιόρθωνον τας τετράδας, ίνα είναι κανονικοί, οτέ δε εφώναζον, εν δύο, εν δύο, ήτοι έδιδον το βήμα. Παρόμοια εικών είναι, αν φαντασθή τις γάτους οδηγούντας ποντικούς. Με όλον τον καϋμόν που είχαν, εν τούτοις κατώρθωσαν να οδηγήσωσιν αυτούς σώους και αβλαβείς χωρίς να λείψη ουδέ μία μύτη. Μάλιστα μερικοί Τούρκοι έμαθον έως ότου φθάσωσιν εις τον προς ον όρον και ολίγα Ελληνικά. Έμαθον το "ζιήτω ο Βασιλεύς Γεώργιος, ζιήτω ο Βενιζέλος κλ."


Τα ευζωνάκια ως βουκόλοι.


Πολλά βώδια, τα οποία ανήκον εις το δημόσιον, ως και πρόβατα κατά την κατάληψιν των Καϊλαρίων, περιήλθον εις τας χείρας του νικητού στρατού. Προς φύλαξιν και βοσκήν τούτων, εστάλησαν μερικά ευζωνάκια, τα οποία ήσαν και τα μόνα κατάλληλα δΓ αυτήν την δουλειάν. Και πράγματι ως κέρβεροι επρόσεχον αυτά, ανά τας όχθας του ποταμού, ο οποίος ευρίσκετο προ των Καϊλαρίων. Έτρεχον δεξιά αριστερά, αδιακόπως σφυρούντες διά να τα περιτριγυρίσουν και ούτω να μη απομακρύνωνται. Επειδή παρά τας όχθας υπάρχουσι μερικά τέλματα, όταν επλησίαζον τα Βώδια εις αυτά, αμέσως επυροΒόλουν εις το νερόν, το οποίον εκτινασσόμενον αφήνιαζε τα ζώα και απεμακρύνοντο. Ενώ δε εγίνετο η εργασία αύτη άλλα ευζωνάκια καθήμενα επί τινός λόφου, έπαιζον την φλογέραν των διά να διασκεδάζωσι τους εργαζομένους. Το θέαμα ήτο πολύ ευχάριστον. Ποίος σου το έλεγε γενναίε Ρουμελιώτα, ότι θα αξιωθής να εξάσκησης το προσφιλέστατόν σου έργον και μέσα εις τα Μακεδόνικα πεδία και Βουνά;