Στην ευρύτερη περιοχή της Πτολεμαΐδας τόσο οι εξορυκτικές δραστηριότητες της ΔΕΗ όσο
και οι δραστηριότητες των κατοίκων στο ύπαιθρο έχουν ανασύρει στην

επιφάνεια σημαντικότατα ευρήματα που μαρτυρούν την παράδοση και την ιστορία της
Εορδαίας.

   - Στο Δ.Δ. Περδίκκα ανακαλύφθηκε ο καλύτερα διατηρημένος σκελετός μαμούθ σε όλ

     την  Ευρώπη (ελέφαντας της μεσοπλειστόκαινης περιόδου)

   -  Στο Δ.Δ. Δροσερού ανακαλύφθηκε ακρόπολη αρχαίας πόλης

   - Στο Δ.Δ. Κομάνου υπάρχει αρχαιολογική συλλογή

   -  Στο Δ.Δ. Μαυροπηγής κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος

Κατάλοιπα διάφορων περιόδων (αρχαίων μακεδονικών χρόνων, ρωμαϊκής περιόδου,
βυζαντινής εποχής), μαρτυρούν τη διαχρονική εξέλιξη του τόπου. Διάσπαρτα σε όλη την
έκταση του Δήμου βρέθηκαν μικροευρήματα, νομίσματα, αγαλματίδια, επιγραφές.